O my tyd! Hoe leer kinders ʼn  abstrakte konsep soos tyd aan?

deur Marietjie Havenga, SOS-onderwysspesialis: Kleuterskool

Die konsep van tyd ontwikkel van die konkrete na die abstrakte. Kinders het genoegsame blootstelling aan praktiese tydsbelewing nodig om hulle bewus te maak van die verloop van tyd. Tyd wat herhaal en doelbewus beleef word, byvoorbeeld ʼn  oggendroetine, dagprogram, seisoene, ensovoorts, bou spiergeheue.  Die voorspelbaarheid van wat volgende te wagte kan wees, skep sekuriteit by ʼn  kleuter en daar word ʼn  vaste fondasie gelê vir die aanleer van die abstrakte konsep van tyd.

Hier is praktiese voorskoolse wenke om ʼn  bewustheid van tyd by kleuters te ontwikkel:

1. ʼn Visuele dagprogram teen die klaskamermuur of teen ʼn  kleuter se kamermuur is ʼn effektiewe manier om die opeenvolging van die dag se gebeure te volg.  Die belewing van hoe lank ʼn aktiwiteit neem om uit te voer, is ʼn informele maatstaf wat die kleuter gebruik om tyd te meet.  Die lewe is onvoorspelbaar, en natuurlik gaan elke dag nie presies volgens die visuele dagprogram verloop nie.  Dit is noodsaaklik om veranderinge aan die dagprogram verbaal en verkieslik ook visueel aan die kleuter te kommunikeer.  Die visuele prentekaarte kan rondgeskuif word, sodat die kleuter begrip kan hê vir die verandering in tydsbelewing.
2. ʼn Visuele tydmeter, byvoorbeeld ʼn sandglas of kombuistydmeter kan prakties aangewend word om vir kleuters te wys hoe lank ʼn uur of minuut is.  Kleuters kan byvoorbeeld van ʼn minuut-sandglasie gebruik maak om hulle tande te borsel.  ʼn Onderwyseres kan ʼn uur-sandglas voor in die klas gebruik om vir die kleuters te demonstreer hoeveel tyd hulle gaan bestee aan skeppende werk, ens.  Nie net kweek dit ʼn bewustheid vir die verloop van tyd nie, maar dit help ook kleuters met doeltreffende tydsbestuur, omdat hulle visueel kan sien hoeveel tyd hulle nog oor het om ʼn betrokke taak te voltooi.
3. Maak kleuters bewus van ʼn begin, middel en einde aan alles in die lewe.  Vra hulle om fyn te luister gedurende storievertellings na die begin, die middel en die einde van die storie.  Aktiwiteite waar hulle die storiekaarte in volgorde uitpak werk effektief om die verloop van tyd aan te dui.  Maak hulle bewus van die maande van ʼn jaar wat jaarliks herhaal en in dieselfde volgorde opmekaar volg.  ʼn Week het ook ʼn begin, middel en einde.  Informele meting van tyd vind op die manier plaas, omdat dit vir hulle ʼn aanduiding gee van ongeveer hoe lank dit nog sal neem voor die einde aanbreek.
4. Kleuters meet hulle dae aan oggende, middae en aande.  Dit sluit aan by die vorige punt oor begin, middel en einde.  Praat met kleuters oor ʼn bepaalde tyd vir alles, byvoorbeeld dat hulle in die nag slaap en in die oggend skool toe gaan. Hulle moet die aktiwiteite wat deur die dag plaasvind kan groepeer volgens oggend, middag of aand.
5. Laat die kleuter die datumblokkies op ʼn vergrote kalender met ʼn koki-pen afmerk soos wat die dae verbygaan.  Belangrike datums kan aangedui word met prentjiesimbole, byvoorbeeld ʼn ballon om ʼn verjaarsdag aan te dui.  Laat die kleuter dae aftel wanneer daar ʼn spesiale geleentheid op die kalender voorkom, byvoorbeeld “tel hoeveel slapies daar nog gaan wees voordat jy verjaar.”
6. Praat gereeld oor tyd, sodat hulle kan hoor hoeveel tyd aan ʼn aktiwiteit gekoppel word.  Sê byvoorbeeld vir die kleuters dat hulle vir ʼn uur gaan buite speel of dat daar slegs 10 minute oor is voor hulle huis toe gaan, ens. ʼn Groot horlosie teen die muur is baie handig as ʼn insidentele leerhulpmiddel.  Maak ʼn punt daarvan om ten minste een maal per dag na die horlosie te wys wanneer dit op die uur wys.  Dit is belangrik om nie net die uur te noem nie, maar ook die aktiwiteit wat op daardie tydstip volg, byvoorbeeld, “Kyk, dit is nou 12:00. Dit is storietyd.”
7. Daar is verskeie telaktiwiteite wat gedurende die dag plaasvind. Gebruik een van die daaglikse aktiwiteite om ʼn bewustheid van sekondes te kweek.  Grootmotoriese oefeninge, byvoorbeeld trappe klim, neem ongeveer 1 sekonde per trap. Laat die kleuter skat hoeveel sekondes hy dink dit sal neem om ʼn reeks trappe te klim. 
8. Maak die kleuters bewus van sonsopkoms en -ondergang en ander visuele leidrade wat hulle kan help om tyd te bepaal. Kleuterboeke het die pragtigste illustrasies wat gebruik kan word om ʼn bewustheid van tyd te kweek. ʼn Prentjie van ʼn dogtertjie wat by die venster uitstaar en na die maan kyk, is ʼn visuele leidraad vir die kleuter dat die toneel in die aand afspeel, ens.  Gee die kleuter die geleentheid om self na die visuele leidrade te soek en afleidings te maak.

In elke sinvolle leerervaring is daar ʼn waarde wat soos ʼn goue draad deur die belewenis vervleg word.  Net soos wat kleuters ʼn bewustheid van tyd moet ontwikkel, is dit noodsaaklik dat daar ʼn bewustheid van liefde tussen die ouer en die kind gekweek moet word. Vir ʼn kind word liefde as volg gespel: T-Y-D.  Sorg daagliks vir kwaliteit tydoomblikke, byvoorbeeld storietyd, etenstyd aan tafel of ʼn gesinspeletjie.  “Tyd is gratis, maar dit is van onskatbare waarde. Jy kan dit nie besit nie, maar jy kan dit gebruik. Jy kan dit nie hou nie, maar jy kan dit spandeer. As jy dit verloor het, kan jy dit nooit weer terugkry nie.” Anoniem