deur dr. Jurie Joubert, Onderwyskundige
Dr. Danie Langer doen in sy onlangse artikel ‘n beroep op ‘n gebalanseerde kurrikulum. Ek wil graag met ‘n artikelreeks so ‘n gebalanseerde kurrikulum nie net vanuit ‘n opvoedkundige hoek regverdig nie, maar ook ’n paar denkprosesse identifiseer wat goeie Geskiedenisonderrig help kweek. NP van Wyk Louw het immers gesê dat dit is ons plig om ons kinders vry en objektief te laat dink.
In hierdie eerste van drie artikels kyk ek na “die waarheid” as sleutel tot geskiedenis. Die tweede artikel brei hierop uit, gee ‘n kykie op Geskiedenis as vak en watter invloed dit op ons samelewing het. In die derde artikel gee ek riglyne hoe om Geskiedenis te suiwer van ideologie en indoktrinasie – die enigste manier om Geskiedenis tot sy reg te laat kom.
Met ‘n vak soos Geskiedenis moet ons altyd soek na die waarheid. Walter Cronkite help ons met ‘n eenvoudige beginsel om dit te bereik: “In seeking truth you have to get both sides of the story“.
Dit gebeur egter dat ideologies gedrewe inhoud en eensydige menings soms neerslag vind in skoolhandboeke. ‘n Goeie voorbeeld is die ANC-regering se oorvereenvoudiging van ‘n diverse en komplekse geskiedenis van Suid-Afrika tot ‘n eensydige meesterverhaal waarin apartheid die hoofrol speel – met die Afrikaner in die beskuldigdebank.
Om leerders wat Geskiedenis neem te help om kurrikulum-inhoud krities te beoordeel, moet ons eers gaan stilstaan by die begrip “waarheid”.
Die geskiedkundige Leopold Scholtz verduidelik die begrip “waarheid” aan die hand van die volgende analogie:
Tafelberg is Tafelberg, massief, vierkantig, onveranderlik – nes die waarheid. Die waarheid is immers die waarheid, nie waar nie? Maar Tafelberg lyk nie altyd dieselfde as jy hom van Melkbosstrand se kant bekyk of van Wynberg of Nuweland se kant af nie.
Die berg is nog herkenbaar as jy weet dit is Tafelberg, maar ’n totale vreemdeling sal moeite hê om hom korrek te eien. Die waarheid is ook so: Twee plus twee is áltyd vier en Tafelberg is áltyd Tafelberg.
Die waarheid is áltyd die waarheid, maar ons kan ook vra: Hoe WAAR is die WAARHEID?
Om die naakte waarheid te identifiseer, is vandag nie altyd ’n maklike taak nie. Ons leef in ‘n tyd van kitswaarhede en dit word al hoe moeiliker om die waarheid te vind tussen wat gesê word, of nie gesê word nie. Hoofstroommedia – in die vorm van televisie en koerante – is soms die sondebok om feite buite konteks aan te haal, maar ook sosiale media en die internet bevat soms valse inligting wat moeilik geverifieer kan word.
Dit is dus nie so vreemd dat ongetoetste “waarhede” gereeld in die klaskamer beland nie – selfs deur die onderwyser se toedoen. Leerders aanvaar dan die sogenaamde “waarhede” en so gebeur dit dat ongetoetste waarhede met verloop van tyd deursypel na die samelewing, waar paradigmas geslyp word en tradisies, godsdiens en lewenshoudings gevorm word.
Die vraag “wat is die waarheid?” staan dus sentraal in die vak Geskiedenis.
In die volgende artikel in die reeks kyk ons na die huidige stand van sake in Suid-Afrikaanse skole.
Blyth, J : History in Primary Schools, Philadephia, 1995
De La Paz, S Reading, thinking and writing about history, London, 2014 Fines, J: Teaching history, Edinburgh,1997
Grant, S.G.: Teaching history with Big Ideas, Toronto, 2010
Mandall, N: Thinking like a historian, Wisconsin, 2007
Seixas, P: The big six – Historical thinking concepts, 2013
Trumpelmann, M.H: Kreatiewe geskiedenisonderrig, Pretoria, 1983
Van Jaarsveld, F.A.: Moderne geskiedskrywing, Pretoria, 1988
Wineburg, S: Historical thinking, Philadelphia, 2001
Wineburg,
S: Reading like a historian New York, 2013
