Die onlangse verkiesing, waarin die ANC sy meerderheid verloor het, skep ‘n unieke geleentheid vir Afrikaanse instellings en skole om meer inspraak by hul skoolgemeenskappe te hê.
Die Solidariteit Skoleondersteuningsentrum (SOS) se Leierskapkongres op 11 Junie het paneellede byeengebring om die verkiesing se impak op die beplande BELA-wetgewing en Afrikaanse onderwys te bespreek. Leon Fourie (SOS), dr. Jaco Deacon (FEDSAS), dr. Louis Swanepoel (SAOU) en Kallie Kriel (AfriForum) het hul insigte gedeel oor die uitdagings en geleenthede wat voorlê. Melanie Buys, hoof van Ontwikkeling by die SOS het as gespreksleier opgetree.
Die beplande BELA-wetgewing gee die Departement van Onderwys (DBO) die finale gesag oor die toelatings- en taalbeleide van skole, verwater die rol van skoolbeheerliggame (SBL’e), vereis meer finansiële verslagdoening deur SBL’e en stel strenger regulasies op tuisonderwys. Dit sal ook Graad R verpligtend maak, iets wat enorme finansiële insette gaan vereis en meer as 7 500 skole sal raak.
Die paneel het beklemtoon dat die verbrokkeling van regeringsmag ‘n positiewe invloed op die toekoms van Afrikaanse onderwys kan hê.
“Afrikaanse skole het nou ‘n unieke geleentheid om hul eie toekoms te bepaal,” sê Leon Fourie, uitvoerende hoof van die SOS. “Ons verwelkom egter ‘n nasionale debat oor die wetgewing en glo dit is ‘n geleentheid om ons presiese behoeftes ter tafel te lê.”
Kallie Kriel, uitvoerende hoof van AfriForum, het aangedui dat alle beskikbare internasionale en regsinstrumente gebruik sal word om moedertaalonderwys te verseker. “Die beste manier vir skole om staatsbestand te wees, is om so outonoom of selfstandig as moontlik te word. Skoolbeheerliggame se magte moet verder so ver moontlik beskerm word wanneer magte aangetas word, moet daar gelitigeer word of ‘n politieke skikking bereik word.”
Dr. Jaco Deacon het beklemtoon dat daar waarskynlik steeds ‘n vorm van die BELA-wetgewing in die toekoms ter tafel gelê sal word, maar dat die huidige voorgestelde wetgewing ‘n goeie wegspringplek is. “Ons moet ons SBL’e bemagtig om hul termyne tot die voordeel van hul gemeenskappe te gebruik. Dit is uiters belangrik om kundigheid op te skerp en seker te wees van beskikbare magte.”
“Dit is belangrik vir skole om ‘n gelyke vennootskap met onderwysowerhede te hê, maar die beskerming van regte van opvoeders moet aandag geniet,” het dr. Louis Swanepoel, uitvoerende hoof van SAOU, bygevoeg. “Die outonomiteit van skole móét gerespekteer word. Wetgewing moet in ‘n positiewe rigting aangepas word. Skole moet seker maak dat hulle tenvolle bewus is van wat die beoogde BELA-wetgewing behels. Die voortbestaan van skole lê in die hande van bekwame skoolbesture.“
Ten spyte van uitdagings bied die huidige politieke klimaat ‘n venster van geleentheid vir Afrikaanse onderwys.
